آریوبرزن(در زبان یونانی Aριoβαρζάνης) نام سردار ایرانی بود که در کوههای پارس در برابر سپاه اسکندر مقدونی ایستادگی کرد و خود و سربازانش تا واپسین تن کشته شدند.نام آریوبرزن در پارسی کنونی به گونه آریابرزین هم گفته و نوشته می‌شود که به معنی ایرانی باشکوه است.

جای و چگونگی نبرد:

نبردگاه آریوبرزن و اسکندر را در چند جای گوناگون حدس زده اند،به نظر می‌آید نبردگاه جایی در استان کهگیلویه و بویراحمد کنونی یا غرب استان فارس و یا بنا بر برخی روایت ها اطراف شهر ارجان یا آریاگان (بهبهان کنونی) باشد. به هر روی ناآشنایی اسکندر با منطقه به سود پارسیان

قیافه اش: اگر از چاپلوسی کسانی که قیافه‌اش را می‌کشیدند یا تاریخش را می‌نوشتند بگذریم، چیزی که مسلم است این که مویش بور بود و چشم‌هایش زاغ. همیشه هم ریش‌اش را می‌تراشید؛ می‌ترسید موقع جنگ حریف ریش‌اش را بگیرد. شاید همین کار ناچیز، بزرگ‌ترین تأثیر او در تاریخ باشد.

پدرش: فیلیپ اول، اولین کسی بود که توانست یک دولت مرکزی مقتدر در یونان تشکیل بدهد. او یک جور آریستوکراسی را در حکومتش به راه انداخت که طبق آن 800 نفر از فئودال‌ها، هنرمندها و دانشمندها «یاران شاه» به حساب می‌آمدند

 درابتدا بايد گفت که برخي از محقيقن معتقد هستند كه كوروش اصلا به فكر حمله به مصر نيافتاد ، چون حدود مرزهاي ايران بسيار وسيع بود وكوروش نيازي به كشور گشايي بيشتر نداشته است. حدود مرزهاي  ايران ازطرف غرب شامل بحر الجزاير (درياي اژه) و درياي مديترانه –از طرف شرق تا حدود رود سند-از سمت شمال به درياي سياه ، كوه هاي قفقاز ، درياي مازندران و رود سيحون-از سمت جنوب به خليج فارس و درياي عمان مي رسيده است. برخي ديگر از تاريخ نگاران مي گويند كه كوروش به فكر حمله به مصر افتاد ولي رسيدگي  به كارهاي شمال شرق و شرق ايران اين فرصت را به او نداد كه به مصر حمله كند. با تمام اين احوال كبوجيه از روزي كه به حكومت رسيد نقشه تسخير مصر را در سر مي پروراند.

شاپور دوم که ملقب بود به شانه سنب ( ذوالاکتاف ) پس از جلوس بر تخت شاهنشاهي ايران تصميم گرفت به هجوم هاي اعراب و ويراني ها آنان پايان دهد . قبايل عرب در نواحي فرات غربي و جنوبي روستاهاي بسياري را ويران کرده بودند و آنجا را مبدل به چراگاه شتران خود نموده بودند و رونق کشاورزي و تمدن را از منطقه دور کرده بودند . از طرف ديگر عرب ها چندين بار در نبرد با روميان به کمک روميان شتافته بودند و با آنان عليه پادشاه ايران متحد شده بودند . اين در حالي بود که صدها سال

داریوش پسران بسیاری داشت که بزرگترین آنها آرتابرزن بود که از دختر گئوبرو، همسر نخست داریوش بود، ولی خشایارشا را که بزرگترین فرزند آتوسا دختر کورش بود به جانشینی برگزید. خشایارشا در نبشته ای از تخت جمشید پس از ستایش از اهورامزدا و شناسایی خود، می گوید:" پدر من داریوش بود. پدر داریوش گشتاسپ بود؛ پدر گشتاسپ، آرشام بود. هم گشتاسپ و هم آرشام زنده بودند که پدر من به خواست اهورامزدا شاه شد. هنگامی که داریوش شاه شد کارهای نیک بسیار کرد. داریوش پسران دیگری داشت، به خواست اهورامزدا مرا مهست آنها نهاد. هنگامی که پدر من داریوش از تخت رفت، من بر گاه(تخت) پدر شاه شدم. هنگامی که من شاه شدم، کارهای نیک بسیار کردم. آنچه پدرم کرد و نیز آن چه من کردم، چیزهای دیگر را من افزودم و آنچه من و پدرم کردیم همه به خواست

براستی نشان ماایرانیان چیست؟

تابلویی که می بینید، اثر «ویسنت لوپز» نقاش اسپانیایی قرن 18 و روایت کنندۀ یکی از داستانهای تاریخ ایران باستان است.

در لغت نامۀ دهخدا زیر عنوان «پانته آ» بر اساس روایت «گزنفون» آمده است که:

هنگامی که مادها پیروزمندانه از جنگ شوش برگشتند، غنائمی با خود آورده بودند که بعضی از آنها را برای پیشکش به کورش بزرگ عرضه میکردند. در میان غنائم زنی بود بسیار زیبا و به قولی زیباترین زن شوش به نام پانتهآ که همسرش به نام «آبراداتاس» برای مأموریتی از جانب شاه خویش رفته بود.

چون وصف زیبایی پانتهآ را به کورش گفتند، کورش درست ندانست که زنی شوهردار را از همسرش بازستاند و حتی هنگامی که توصیف زیبایی زن از حد گذشت و به کورش پیشنهاد کردند که حداقل فقط یک بار زن را ببیند، از ترس این که به او دل ببازد، نپذیرفت. پس او را تا باز آمدن همسرش به یکی از نگاهبان به نام «آراسپ» سپرد.

اما اراسپ خود عاشق پانتهآ گشت و خواست از او کام بگیرد، به ناچار پانتهآ از کورش کمک خواست. کوروش آراسپ را سرزنش کرد و چون آراسپ مرد نجیبی بود و به شدت شرمنده شد و در ازا از طرف کوروش به دنبال آبراداتاس رفت تا او را به سوی ایران فرا بخواند.

هنگامی که آبرداتاس به ایران آمد و از موضوع با خبر شد، به پاس جوانمردی کوروش برخود لازم دید که در لشکر او خدمت کند.

میگویند هنگامی که آبراداتاس به سمت میدان جنگ روان بود پانتهآ دستان او را گرفت و در حالی که اشک از چشمانش سرازیر بود گفت: «سوگند به عشقی که میان من و توست، کوروش به واسطه جوانمردی که حق ما کرد اکنون حق دارد که ما را حقشناس ببیند. زمانی که اسیر او و از آن او شدم او نخواست که مرا برده خود بداند و نیز نخواست که مرا با شرایط شرم آوری آزاد کند بلکه مرا برای تو که ندیده بود حفظ کرد. مثل اینکه من زن برادر او باشم.»

آبراداتاس در جنگ مورد اشاره کشته شد و پانتهآ بر سر جنازۀ او رفت و شیون آغاز کرد. کوروش به ندیمان پانتهآ سفارش کرد تا مراقب باشند که خود را نکشد، اما پانتهآ در یک لحظه از غفلت ندیمان استفاده کرد و با خنجری که به همراه داشت، سینۀ خود را درید و در کنار جسد همسر به خاک افتاد و ندیمه نیز از ترس کورش و غفلتی که کرده بود، خود را کشت.

هنگامی که خبر به گوش کوروش رسید، بر سر جنازه ها آمد. از این روی اگر در تصویر دقت کنید دو جنازۀ زن میبینید و یک مرد و باقی داستان که در تابلو مشخص است و بدین گونه است که کسی با نیکنامی در تاریخ جاودانه میشود.

 برگرفته از: اشو زرتشت پیام آور اهورامزدا

از سخنان کورش بزرگ

از پارس برآمدم.از پارسوماش.این گفته من است.کورش پسر ماندانا و کمبوجیه.من کورش هخامنش فرمان دادم که بر مردمان ملال نرود.زیرا ملال مردمان ملال من است

 و شادمانی مردمان شادمانی من.بگذارید هرکس به آیین خویش باشد. زنان را گرامی بدارید. فرودستان را دریابید.و هرکس به تکلم قبیله خویش سخن گوید.گسستن زنجیرها

آرزوی من است.ما شب و شقاوت را خواهیم زدود،زندگی را ستایش خواهیم کرد.تا هست سرزمین من آسمانی باد.که در او  رود ها ی بسیاری جاری است.ما دامنه ها  و دشت هایی

 داریم دریا وار.سحرآمیز  ،سرسبز و برکت خیز.و شما راگفتم این بهشت بی گزند را گرامی بدارید.سرزمین من توان شکفتنش بسیار است.سرزمین من ، مادر من است.تا هست خنده شادی خیز کودکان خوش باد ،تا هست شهریاری بانوان و آواز خنیاگران خوش باد.تا هست رودها بسیار تر و بسیارتر باد.از اندوه و عزا   به دور باد سرزمین من.تا هست هرگز دلتنگی به دیدارتان نیاید.تا هست اندوه آدمیان مرده با د  .به یادتان می آورم بهترین ارمغان آدمی آزادی ست. باشد که تا هست از خان و مان ملتم عطر و ترانه برخیزد.مردمان ما شایسته  آرامش وآزادی اند، مردمان ما شایسته شادمانی   و ترانه اند.،مردمان ما شایسته عدالت و علاقه اند  ، دودمانتان در آرامش ، زندگی هاتان دراز ، و آینده  تان روشن تر از امروز  باد، این آرزوی من است .

منبع: برگزیده ای از سخنان کورش بزرگ در منشورهای پارسوماش ،شوشیانا و پرشیا

وصیت نامه داریوش بزرگ به پسرش خشایارشا:

اینک من از دنیا میروم بیست وپنج کشور جزء امپراتوری ایران

است. و در تمام این کشور ها پول ایران رواج دارد وایرانیان در

آن کشور ها دارای احترام هستند . و مردم کشور ها در ایران نیز

دارای احترام هستند.

جانشین من خشایار شا باید مثل من در حفظ این کشور ها

بکوشد . وراه نگهداری این کشور ها آن است که در امور داخلی

آنها مداخله نکند و مذهب وشعائر آنان را محترم بشمارد.

اکنون که من از این دنیا می روم تو دوازده کرور در یک زر در

خزانه سلطنتی داری و این زر یکی از ارکان قدرت تو میباشد .

زیرا قدرات پادشاه فقط به شمشیر نیست بلکه به ثروت نیز

هست . البته به خاطر داشته باش تو باید به این ذخیره بیفزایی نه

اینکه از آن بکاهی . من نمی گویم که در مواقع ضروری از آن

برداشت نکن ، زیرا قاعده این زر در خزانه آن است که هنگام

ضرورت از آن برداشت کنند ، اما در اولین فرصت آنچه برداشتی

به خزانه برگردان . مادرت آتوسا برمن حق دارد پس پیوسته

وسایل رضایت خاطرش را فراهم کن .

ده سال است که من مشغول ساختن انبار های غله در نقاط مختلف

کشور هستم و من روش ساختن این انبار ها را که از سنگ

ساخته می شود وبه شکل استوانه هست در مصر آموختم و چون

انبار ها پیوسته تخلیه می شود حشرات در آن بوجود نمی آیند و

غله در این انبار ها چند سال می ماند بدون اینکه فاسد شود و تو

باید بعد از من به ساختن انبار های غله ادامه بدهی

تا اینکه همواره آذوقه دو و یا سه سال کشور در آن انبار ها

موجود باشد . و هر ساله بعد از اینکه غله جدید بدست آمد از غله

موجود در انبار ها برای تامین کسری خواروبار از آن استفاده کن

و غله جدید را بعد از اینکه بوجاری شد به انبار منتقل نما و به

این ترتیب تو هرگز برای آذوغه در این مملکت دغدغه نخواهی

داشت ولو دو یا سه سال پیاپی خشکسالی شود .

هرگز دوستان وندیمان خود را به کار های مملکتی نگمار و برای

آنها همان مزیت دوست بودن با تو کافی است . چون اگر دوستان

وندیمان خود را به کار های مملکتی بگماری و آنان به مردم ظلم

کنند و استفاده نامشروع نمایند نخواهی توانست آنها را به

مجازات برسانی چون با تو دوست هستند و تو ناچاری رعایت

دوستی بنمایی .

کانالی که من میخواستم بین شط نیل و دریای سرخ بوجود بیاورم

هنوز به اتمام نرسیده و تمام کردن این کانال از نظر بازرگانی و

جنگی خیلی اهمیت دارد تو باید آن کانال را به اتمام برسانی و

عوارض عبور کشتی ها از آن کانال نباید آنقدر سنگین باشد که

ناخدایان کشتی ها ترجیح بدهند که از آن عبور نکنند .

اکنون من سپاهی به طرف مصر فرستادم تا اینکه در این قلمرو ،

نظم و امنیت برقرار کند ، ولی فرصت نکردم سپاهی به طرف

یونان بفرستم و تو باید این کار را به انجام برسانی . با یک

ارتش قدرتمند به یونان حمله کن و به یونانیان بفهمان که پادشاه

ایران قادر است مرتکبین فجایع را تنبیه کند .

توصیه دیگر من به تو این است که هرگز دروغ گو و متملق را به

خود راه نده ، چون هردوی آنها آفت سلطنت هستند و بدون ترحم

دروغ گو را از خود دور نما . هرگز عمال دیوان را بر مردم مسلط

نکن ، و برای اینکه عمال دیوان بر مردم مسلط نشوند ، قانون

مالیات وضع کردم که تماس عمال دیوان با مردم را خیلی کم کرده

است و اگر این قانون را حفظ کنی عمال حکومت با مردم زیاد

تماس نخواهند داشت .

افسران وسربازان ارتش را راضی نگه دار و با آنها بدرفتاری

نکن . اگر با آنها بد رفتاری کنی آنها نخواهند توانست معامله

متقابل کنند . اما در میدان جنگ تلافی خواهند کرد ولو به قیمت

کشته شدن خودشان باشد و تلافی آنها اینطور خواهد بود که

دست روی دست می گذارند و تسلیم می شوند تا اینکه وسیله

شکست خوردن تو را فراهم کنند .

امر آموزش را که من شروع کردم ادامه بده وبگذار اتباع تو

بتوانند بخوانند وبنویسند تا اینکه فهم وعقل آنها بیشتر شود

وهر چه فهم وعقل آنها بیشتر شود ، تو با اطمینان بیشتری

میتوانی سلطنت کنی . همواره حامی کیش یزدان پرستی باش . اما

هیچ قومی را مجبور نکن که از کیش تو پیروی نماید و پیوسته و

همیشه به خاطر داشته باش که هرکس باید آزاد باشد و از هر

كیش که میل دارد پیروی نماید .

بعد از اینکه من زندگی را بدرود گفتم . بدن من را بشوی و آنگاه

کفنی را که من خود فراهم کرده ام بر من به پیچان و در تابوت

سنگی قرار بده و در قبر بگذار . اما قبرم را که موجود است

مسدود نکن تا هرزمانی که میتوانی وارد قبر بشوی و تابوت

سنگی مرا در آنجا ببینی و بفهمی ، که من پدر تو پادشاهی مقتدر

بودم و بر بیست وپنج کشور سلطنت میکردم ،مردم و تو نیز مثل

من خواهی مرد . زیرا سرنوشت آدمی این است که بمیرد ،

خواه پادشاه بیست وپنج کشور باشد خواه یک خارکن و هیچ

کس در ان جهان باقی نخواهد ماند . اگر تو هر زمان که فرصت

بدست می آوری وارد قبر من بشوی و تابوت را ببینی ، غرور

وخود خواهی برتو غلبه خواهد کرد ، اما وقتی مرگ خود را نزدیک دیدی ،

بگو قبر مرا مسدود نمایند و وصیت کن که پسرت قبر تو را باز نگه دارد تا

اینکه بتواند تابوت حاوی جسد تو را ببیند .

زنهار زنهار ، هرگز هم مدعی وهم قاضی نشو اگر از کسی ادعایی

داری موافقت کن یک قاضی بیطرف آن ادعا را مورد رسیدگی

قرار دهد . و رای صادر نماید . زیرا کسی که مدعی است اگر

قاضی هم باشد ظلم خواهد کرد .

هرگز از آباد کردن دست برندار . زیرا که اگر از آباد کردن دست

برداری کشور تو رو به ویرانی خواهد گذاشت زیرا این قاعده

است که وقتی کشوری آباد نمی شود به طرف ویرانی می رود . در

آباد کردن ، حفر قنات و احداث جاده وشهر سازی را در درجه

اول قرار بده .

عفو وسخاوت را فراموش نکن و بدان بعد از عدالت برجسته

ترین صفت پادشاهان عفو است و سخاوت ، ولی عفو باید فقط

موقعی بکار بیفتد که کسی نسبت به تو خطایی کرده باشد و اگر به

دیگری خطایی کرده باشد و تو خطا را عفو کنی ظلم کرده ای زیرا

حق دیگری را پایمال نموده ای .

بیش از این چیزی نمیگویم این اظهارات را با حضور کسانی که

غیر از تو در اینجا حاضر هستند ، کردم . تا اینکه بدانند قبل از

مرگ من این توصیه ها را کرده ام و اینک بروید و مرا تنها

بگذارید زیرا احساس میکنم مرگم نزدیک شده است .

گزيده اي از اندرز كوروش در بستر مرگ به روايت گزنفون:

فرزندان من،دوستان من!من اكنون به پايان زندگي نزديك گشته ام.من آن را با نشانه هاي آشكار دريافته ام و وقتي در گذشتم مرا خوشبخت بپنداريد و كام من اينست كه اين احساس در اعمال و رفتار شما مشهود باشد،زيرا من به هنگام كودكي ،جواني و پيري بختيار بوده ام.هميشه نيروي من افزون گشته است،آنچنانكه هم امروز نيز احساس نمي كنم كه از هنگام جواني ضعيف ترم.من دوستان را به خاطر نيكوئي هاي خود خوشبخت و دشمنانم را مطيع خويش ديده ام.زادگاه من قطعه كوچكي از آسيا بود.من آن را اكنون مفتخر و بلند پايه باز مي گذارم.در اين هنگام كه به دنياي ديگر مي گذرم،شما و ميهنم را خوشبخت مي بينم و از اينرو ميل دارم كه آيندگان مرا مردي خوشبخت بدانند.

بايد آشكارا وليعهد خود را اعلام كنم تا پس از من پريشاني و نابساماني روي ندهد.من شما فرزندانم را يكسان دوست ميدارم ولي فرزند بزرگترم كه آزموده تر است كشور را سامان خواهد داد.فرزندانم!من شما را از كودكي چنان تربيت كرده ام كه پيران را آزرم داريد و كوشش كنيد تا جوانتران از شما آزرم بدارند.تو كمبوجيه،مپندار كه عصاي زرين سلطنتي،تخت و تاجت را نگاه خواهد داشت.دوستان صميمي براي پادشاه عصاي مطمئنتري هستند.هركسي بايد براي خويشتن دوستان يكدل فراهم آورد و اين دوستان را جز به نيكوكاري بدست نتوان آورد.به نام خدا و اجداد در گذشته ما اي فرزندان اگر مي خواهيد مرا شاد كنيد نسبت به يكديگر آزرم بداريد.

پيكر بي جان مرا هنگامي كه ديگر در اين دنيا نيستم در ميان سيم وزر مگذاريد و هرچه زودتر آن را به خاك باز دهيد.چه بهتر  از اين كه انسان به خاك كه اينهمه چيزهاي نغز وزيبا مي پرورد آميخته گردد.من همواره مردم را دوست داشته ام واكنون نيز شادمان خواهم بود كه با خاكي كه به مردمان نعمتمي بخشد آميخته گردم.

اكنون احساس مي كنم جان از پيكرم مي گسلد....اگر از ميان شما كسي مي خواهد دست مرا بگيرد يا به چشمانم بنگرد،تا هنوز جان دارم نزديك شود و هنگامي كه روي خود را پوشاندم،از شما خواستارم كه پيكرم را كسي نبيند،حتي شما فرزندانم.

از تمام پارسيان و متحدان بخواهيد تا بر آرامگاه من حاضر گردند و مرا از اينكه ديگر از هيچگونه بدي رنج نخواهم برد تهنيت گويند.

به آخرين اندرز من گوش فرا داريد.اگر مي خواهيد دشمنان خود را تنبيه كنيد،به دوستان خود نيكي كنيد.

خداحافظ پسران عزيز و دوستان من،خداحافظ.

پس از اين گفتار،كوروش روي خود را پوشاند و درگذشت.

اين بود گزيده اي از سخنان نسبتا مفصلي كه گزنفون از قول كوروش بزرگ بازگو كرده است و در اينجا نكات برجسته آن به اختصار بازگو شد.

وصيتی ديگر به روايت كتزياس

اما وصيت ديگري از كوروش در بستر مرگ را كتزياس ذكر كرده است، به اين صورت:كوروش در بستر مرگ پسر بزرگش را به تخت نشاند و پسر كوچكش را به فرمانروايي با كتريان گماشت و سفارش كرد كه در همه كارها به ميل مادرشان رفتار كنند،سپس به آنها گفت كه دست همديگر را بفشارند و سوگند ياد كنند كه با همديگر مهربان باشند و اگر مهربان نباشند نفرين بر آنها باد......

مرگ كوروش:

درباره مرگ كوروش روايات گوناگوني وجود داشته است.اما در يك تقسيم بندي كلي اين روايتها دو گونه فرجام براي كوروش بازگو مي كنند:مرگ طبيعي و كشته شدن در ميدان نبرد.هرودوت مورخ مشهور يوناني خود به اين موضوع اشاره كرده و مي گويد در مورد مرگ كوروش روايتهاي گوناگوني وجود دارد كه خود يكي را از ميان آنها برگزيده است.ما در ابتدا روايت هرودوت را بازخواني مي كنيم.

مرگ كوروش به روايت هرودوت:

كوروش بعد از فتح بابل به قصد جنگ با سكاها  كه با حملات متناوب غارتگرانه خود ،زيانهاي بسياري به روستائيان مرزنشين وارد مي آوردند،عازم شرق شد.هرودوت اسم اين طوايف غارتگر را ماساژت ضبط كرده است.هرودوت مي نويسد كه در آن هنگام،زني به نام توميريس،ملكه ماساژتها بود و پس از درگذشت شوهرش بر تخت سلطنت نشسته بود.كوروش براي او پيامي فرستاد  و وانمود كرد كه طالب وصلت با اوست.اما پاسخ مطلوبي دريافت نكرد.زيرا ملكه مي دانست كه قصد كوروش ازدواج با او نيست،بلكه تصرف قلمرو مي باشد.پس كوروش به جنگ پرداخت و پس از عبور از رود جيحون تاخت و تاز خود را در سرزمين ماساژتها آغاز كرد.در نبردي كه با گروهي از ماساژتها رخ داد پسر توميريس به نام سپارگاپيس به دست پارسيان اسير شد و از كوروش استدعا كرد كه غل و زنجير را از او بردارند.به محض اينكه دستانش آزاد شد خود را از شدت ننگ و عار كشت.ملكه كه از كشته شدن پسرش آگاه شد به سوي جنگ شتافت و در نبردي بسيار سخت و خشن،سرانجام ماساژتها غالب آمدند و بسياري از سپاهيان پارسي كشته شدند و كوروش هم در آن جنگ كشته شد.ملكه به تلافي كشته شدن پسرش،سر كوروش را درتشتی پر از خون انداخت و گفت كه اينگونه كوروش را از خونخواري سير خواهد كرد.

اين بود روايت هرودوت كه مرگ كوروش را در نبرد  با ماساژتها بازگوميكند.امادروغگویی های هرودوت درتاریخ نویسی بخصوص آنجاکه درموردایرانیان مینویسد برتمام صاحب نظران روشن است.بطورمثال آنجاکه تعدادنفرات ارتش خشایارشاه رابیش ازدوملیون وپانصدهزارنفرمینویسدیادروغگویی های اودرموردجنگ ماراتن که یوناییان را پیروزواقعی معرفی میکندوآن چنان دراین موردبه افسانه پردازی میپردازدکه هم اکنون جنگ ماراتن یکی از معروفترین جنگهاووقایع تاریخی است امااین شخص به اصطلاح مورخ کمترتوانسته درموردکورش دروغ پردازی کند. درمورد مرگ کورش کاملا مشخص است که اوتاریخ ننوشته بلکه موهومات خودیاافرادی دیگررانوشته است.

 روايت بعدي را از ژوستن نقل مي كنيم.

مرگ كوروش به روايت ژوستن:

روايت اين نويسنده در زمينه نوشته هاي هرودوت است و تفاوتهاي كمي با آن دارد.به روايت ژوستن پسر ملكه در جنگ اول كوروش با ماساژتها با كوروش به خاك افتاد و لشگر بزرگش از بين رفت،با اين وجود اشكي در چشمان ملكه حلقه نزد و در عوض آتش كينه در دلش شعله كشيد و به دنبال آن دامي براي كوروش گسترده او را در گردنه هاي كوهستان گرفتار كرد.شاه پارس با تمام قشونش كه دويست هزار نفر بودند نابود شد و حتي يك نفر هم جان به در نبرد تا خبر اين واقعه را برساند.

روایت این شخص هم آنچنان که مشخص است بیشتربه افسانه پردازی می ماندتاتاریخ.

روايت كتزياس:

فوتيوس از قول كتزياس پزشك دربار هخامنشي مي نويسد كه كوروش در اثر جراحاتي كه بر او وارد آمده بود در جنگ با ((دربيك ها)) كشته شد.اينها فيل هايشان را رها كردند ،اسب كوروش رم كرد و كوروش افتاد.يكي از سربازان هندي كه با دربيك ها متحد بودند،زوبيني به ران او انداخت.كوروش را به خيمه اش بردند و او در اثر زخم پس از سه روز در گذشت.

اين بود روايت كتزياس و ديديد كه جدا از تفاوتها همگي اين راويان مرگ كوروش را در ميدان نبرد مي دانند.تنها مورخي كه مرگ كوروش را طبيعي و در بستر دانسته است گزنفون است.قبل از پرداختن به  روايت  او لازم است مختصري در معرفي او بنويسم.

گزنفون كيست؟

 گزنفون مورخ يوناني (430 تا 352 قبل از ميلاد مسيح) و از شاگردان سقراط حكيم بود.اين شخص نوشته هاي زيادي از خود به يادگار گذاشته است.در مورد ايران اين آثار  او قابل توجه هستند.1-كتابي در مورد سفر جنگي كوروش كوچك(منظور كوروش برادر اردشير دوم است).2- بازگشت 10000 نفر كه گزارشي است عيني و مستند از ناكامي و  بازگشت 10000 سرباز اجير يوناني از قلمرو اردشير دوم هخامنشي كه در اين اثر خواندني وقايع را با جزئيات ثبت كرده است و اوضاع و احوال ايران هخامنشي در دوره اردشير دوم هخامنشي را به خوبي نشان ميدهد.3-دو كتاب كه درباره اقتصاد،تربيت جوانان و طرز مملكت داري نوشته است.اولي به اسم اكونوميكا و دومي معروف به سيروپدي(كوروش نامه) است كه سرگذشت كوروش را از كودكي تا هنگام مرگ به تاليف در آورده است و فرمانروا و انسان  ايده آل خود را در قالب كوروش بزرگ مجسم ساخته است.گزنفون قصد داشت با اين تاليف ،كتاب جمهوريت افلاطون را پاسخ داده و رد كند.این کتاب به گسترش مفهوم دموکراسی درجهان کمک شایانی کردوبعدهامبنای قوانین اساسی کشورهای غربی بخصوص آمریکاشد.

مرگ كوروش به روايت گزنفون (به صورت گزيده):

گزنفون كه 98 سال پس از مرگ كوروش مي زيسته است آورده:كوروش پير شده بود.چون هفتمين بار به پارس بازگشت ،مراسم قرباني به جاي آورد و همانطور كه عادت او بود هدايايي به اطرافيان داد.بعد شبي در خواب ديد كه موجودي برتر از انسانها به او نزديك شد و به او گفت كه آماده باش اي كوروش،زيرا به زودي نزد ايزدان خواهي رفت.كوروش از خواب بيدار شد و دانست كه پايان عمرش فرا رسيده است،از اينرو براي خداي ملي  و ديگر ايزدان قرباني كرد و از آنان سپاسگزاري كرد كه با نشانه هاي آسماني كه به او داده اند و راهنمايي ها و ياري هايي كه به او كرده اند،او را و كشورش را سعادتمند گردانيده اند و از آنها خواست تا به فرزندانش،به زنش،به دوستانش و به ميهنش سعادت ببخشند و به زندگي خود او هم پايان خوشي بدهند.كوروش پس از مراسم قرباني به كاخ خود بازگشت و در بستر به استراحت پرداخت.هنگامي كه وقت حمام رسيد خدمتگزاران آمدند و خبر دادند كه موقع شستشو فرا رسيده است.كوروش گفت ميل دارد استراحت كند.به هنگام نهار نتوانست غذا بخورد،سپس آب خواست و با لذت آب را نوشيد.فردا و پس فردا به همان حال بود.روز سوم فرزندانش را كه از پارس آمده بودند فرا خواست و دوستان خودش و داوران پارسي را هم گفت تا آمدند و هنگامي كه همه آمدند به اندرز گفتن پرداختن.سپس گفت خداحافظ،پسران عزيزم،از سوي من از مادرتان وداع كنيد،من از همه دوستاني كه در اينجا حاضرند و آنهايي كه حضور ندارند خداحافظي مي كنم.بعد دست هر يك از افرادي را كه در پيرامونش بودند فشرد و روي خود را پوشاند و در گذشت.

یاحق

                                                به وبلاگ من خوش آمدید

دارا جهان ندارد،

سارا زبان ندارد

بابا ستاره ای در

هفت آسمان ندارد

کارون ز چشمه خشکید،

البرز لب فرو بست

حتا دل دماوند،

آتش فشان ندارد

دیو سیاه دربند،

آسان رهید و بگریخت

رستم در این هیاهو،

گرز گران ندارد

روز وداع خورشید،

زاینده رود خشکید

زیرا دل سپاهان،

نقش جهان ندارد

بر نام پارس دریا،

نامی دگر نهادند

گویی که آرش ما،

تیر و کمان ندارد

دریای مازنی ها،

بر کام دیگران شد

نادر ز خاک برخیز،

میهن جوان ندارد

دارا ! کجای کاری،

دزدان سرزمینت

بر بیستون نویسند،

دارا جهان ندارد

آییم به دادخواهی،

فریادمان بلند است

اما چه سود،اینجا

 نوشیروان ندارد

سرخ و سپید و سبز است

این بیرق کیانی

اما صد آه و افسوس،

شیر ژیان ندارد

کوآن حکیم توسی،

شهنامه ای سراید

شاید که شاعر ما

دیگر بیان ندارد

هرگز نخواب کوروش،

ای مهرآریایی

بی نام تو،وطن نیز

نام و نشان ندارد

اثری از:

سیمین بهبهانی

کمتراز یک ماه دیگرروزبزرگداشت کورش بزرگ است وپیش پیش این روزفرخنده رابه تمام دوستداران این پادشاه پارسی شادباش میگویم.

فرصت راغنیمت شمرده وبه مناسبت هفتم آبان ماه روزبزرگداشت کورش چکیده ای از زندگی نامه اورابهمراه حقایقی که کمتردرموردکورش گفته شده برای شمامیگویم.

كورش كبیر سر سلسله پادشاهان هخامنشى شاهى ازاده و مردم دوست بود. افتخارات زیادى براى ایران كسب كرد. كشورهاى لیدى و بابل را فتح كرد و در بابل شنید كه بخت النصر پادشاه ان كشور هزاران نفر از یهودیان را از سرزمین هاشان تبعید كرده و به بابل اورده و به كارهاى سخت واداشته است. (كارى كه امروزه برعكس دولت اسرائیل با اعراب فلسطینى مى كند). مى گویند روزى پیرمردى یهودى خود را به كورش رساند و با حالى زار گفت ما از اهالى اورشلیم هستیم و براى خود دینى مستقل و معابدى اباد و كشورى وسیع داشتیم ولى بخت النصر تمام معابد ما را ویران كرد و مردان ما را كشت و هزاران نفر از ما را از سرزمین هامان اواره نمود و به بابل اورد، من در كتب قدیمى خوانده ام كه از مشرق زمین نجات دهنده اى ظهور مى كند و ما را از اسارت و در به درى مى رهاند. اكنون چشم امید ما به شاه ایران است و به خود بشارت مى دهیم كه نجات دهنده ما تو خواهى بود.

كورش گفت: به تو اطمینان مى دهم كه ان نجات دهنده من هستم، پس قوم شما را ازاد خواهم كرد و معابد و منازل و شهرهاى شما را تجدید بنا خواهم نمود و خود متولى همان معابد خواهم شد.

پادشاه ایران یهودیان را از اسارت ازاد كرد و به كشورشان بازگرداند و اورشلیم را مجدداً تعمیر نمود و فرمانى صادر كرد كه در تاریخ بشریت به منشور ازادى معروف شد. این منشور را بر لوحى گِلین نوشتند و اكنون تاسه ماه دیگردرایران موجود است.

خلاصه منشور این است:

«بعد از این هیچ پادشاه فاتح دین و مذهب خود را بر قوم مغلوب تحمیل نكند. بعد از این هیچ فرمانروائى اموال قوم مغلوب را تاراج ننماید و جان و نوامیس مردم همیشه محترم و محفوظ بماند.»

گر بخواهيم  شخصيت كوروش بزرگ بنيانگذار امپراتوري پارس را با توجه به تمام منابعي كه در اختيار داريم (تورات،مورخين يوناني و رومي،يافته هاي باستانشناسي)بررسي كنيم،سخن به درازا مي كشد.در اين نوشتار كوشيده ام مرگ كوروش و وصاياي منتسب به او و جملاتي كه از نوشته هاي آرامگاه او نقل كرده اند مروري كنيم.